Wie zijn nou toch die hoeties; een vrij longe read over Jemen voor mensen die het in ruil voor een kwartiertje leestijd wel willen begrijpen

Zesmaal schieten voor honderd riyaal, Wadi Dahr, toeritische terkpleister, in 2006. @foto Nico te Laak

De oorlog in Jemen duurt en duurt maar. Maar wie vecht er nou tegen wie en waarom eigenlijk. En wie zijn nou toch die hoeties en zijn er dan ook toetsies, vraagt de verwarde nieuwslezer zich misschien af.

Om met het laatste te beginnen: nee, toetsies zijn er natuurlijk niet in Jemen. Houthi’s (ook houthies, eigenlijk حوثي – hauwthies) zijn een soort Talibaan, maar dan heel anders en van de shi’a, dat maakt het wat ingewikkeld. Daarom dit lexicon:

Je leest nu de versie uit 2018 van dit lexicon. Dat mag, maar misschien kun je beter de updated versie uit 2021 lezen

Marge. Jemen was lang van weinig politiek, economisch, geografisch, militair of wat dan ook voor belang. Verder kunnen Jemenieten nergens heen vluchten -het land zit hermetisch op slot- dus ook niet richting Europa. Vandaar dat de oorlog weinig ophef baart.

Maar nu de Houthi’s het onverwacht lang volhouden, kruipt Jemen langzaam uit de marge van de wereldpolitiek in de richting van wat de analyticus graag proxywars noemt; door grotere machten gevoerde oorlogen via kleinere machten, op grondgebied van mensen die er oorspronkelijk weinig mee te maken hebben.

Helemaal nu de proxywar in Syrië in het voordeel van Iran en Rusland is uitgevallen, verplaatst het oog van de wereld zich gestaag naar Jemen.  waar Saoedie-Arabië – met in het kielzog de Verenigde Arabische Emiraten, de VS, de Britten en een reeks Arabische bondgenoten een proxywar met destabiliserende partijen (waaronder Iran en Al Qaeda) uitvechten.

img_2883-2
Ochtend in Kawkaban, uitzicht over Jemen

Jemenieten kunnen nergens heen vluchten -het land zit hermetisch op slot- dus ook niet richting Europa. Vandaar dat de oorlog weinig ophef baart.

Oud. Alle landen zijn natuurlijk even oud maar Jemen is een stokoud land. Ooit van groot belang als doorvoerroute naar de Middellandse Zee, voor handelskaravanen met wierook en kruiden. Totdat zeevaarders eindelijk de moesson begrepen en de handel de lange mars over het Arabisch schiereiland kon omzeilen.

Gevolg was de teloorgang van het mythische rijk van Saba, ook bekend van the Queen of Sheba. Delen van Jemen zijn daarna nog geregeerd geweest door joodse en vervolgens Ethiopisch-christelijke heersers, tot de islam zijn intrede deed.

Van belang is nog dat veel Arabieren Jemen misschien wel zien als onderontwikkeld en achtergebleven, maar tegelijk erg trots zijn op het land, omdat het de etnische en culturele geboorteplaats is van Arabieren en nimmer echt overheerst is geweest door buitenlandse mogendheden.  

img_3039
Al Hutayb, mistig dorpje nabij Manakhah

Bergen. Jemen is geen zandbak, zoals veel mensen abusievelijk denken. Het hartland van Jemen ligt verspreid over een bergketen in het westen, met steden en dorpen ruim boven de duizend meter, in het geval van hoofdstad Sana’a ook boven de tweeduizend meter. Het klimaat is er aangenaam, er valt wat regen en er kan van alles groeien, daarom is Jemen er relatief volkrijk.

Naar het noordoosten toe nemen de bergen af in hoogte en begint een eindeloze ‘woestijn’, onderbroken door indrukwekkende oases. Langs de zuidkust blijven de bergen doorlopen –all the way tot buurland Oman- met geisoleerde, maar vruchtbare wadi’s die aflopen naar havensteden en- stadjes langs de Arabische zee.

Jemen is vanwege de geografie een even fotogeniek als onherbergzaam land, zo onherbergzaam dat ‘stammen’ (zie : qabili) relatief ongestoord de eigen boontjes kunnen doppen. Door verdeel en heers wisten diverse vormen van centrale regering hen bij tijd en wijle toch enigszins te knechten.

Arm. Straatarm, die term wordt graag door journalisten gebruikt. Maar Jemen kende lange periodes van voorspoed. Nog niet zo heel lang geleden zelfs, toen er nog maar achttien miljoen -inmiddels zevenentwintig- Jemenieten bestonden, waarvan een fors deel veel geld naar huis stuurde vanuit Saoedie-Arabië en de Golf, waar zij werkten.

Een jaar of tien, vijftien beleefde Jemen hoogtijdagen. Door de import van consumptiegoederen als televisies, machineriën en auto’s werd het soms nog middeleeuwse Jemen de twintigste eeuw in gekatapulteerd. Maar sinds veel gastarbeiders door de buurlanden werden uitgezet -nadat Jemen in de golfoorlog de kant van Saddam Hoessein koos- is het met Jemen bergafwaarts gegaan.

Ofschoon Jemen economisch -met name agrarisch- veel potentie heeft, werd ook voor de oorlog nauwelijks iets geproduceerd, behalve dan de milde drug qat. Het product qat is zo dominant en winstgevend is dat 90% van al het water, halve gezinsinkomens en meer dan de helft van alle landbouwgrond aan de qatproductie of – consumptie wordt besteed. Jemen heeft ook nog wat olie en gas, maar dat raakt langzaam op.

img_2966pp
Dorp op klif, nabij Mahwit

Soenni-Sjia. Strenge soennietische moslims beschouwen de sji’ietische moslims als afvalligen -soms ook vice versa-, juist niet in Jemen. Daar woont de zaidi tak van de sji’ieten. Zaïdieten staan ideologisch en religieus dichtbij de in Jemen dominante soennitische stroming behorend tot de shafi-rechtsschool.

Om het niet nodeloos ingewikkeld te maken: Jemenieten gelden als religieus tolerant. Jemenitische sjia en soenni moslims bidden gewoonlijk zonder problemen in dezelfde moskee, ook vandaag nog. Voor de oorlog alles op de spits dreef waren sommige Jemenieten zich niet eens bewust welke denominatie ze precies waren.

De zaïdieten vomen in het noorden de meerderheid, maar over geheel Jemen een grote minderheid. Er bestaat veel onduidelijkheid over de precieze getalsmatige verhoudingen, schattingen variëren tussen de 20% tot 45% van de bevolking.

Het toont wellicht aan hoe dicht de twee stromingen bij elkaar liggen. Van belang is nog wel te weten dat een zaidi koningshuis -het imamaat- Jemen het afgelopen millennium als theocratie regeerde, tot de omverwerping van de laatste Imam, inmiddels een halve eeuw geleden. De Houthi’s zijn in de verte aan dat voormalige koningshuis gerelateerd.

map-yemen
Jemen, bungelend onderaan het Arabisch schiereiland. Links zie je nog een strookje Eritrea en een stukje Djibouti, rechts Oman, boven Saoedie-Arabië en onder de eilandjes Socotra en het puntje van Puntland, autonome republiek van Somalië.                                                      (© OpenStreetMap-auteurs)

Grens. De enige grens die vaststaat is de ruim 1500 km lange grens van Jemen met de zee, hoewel ook de grens met Oman weinig betwist is.

Anders is dat met de grens met Saoedie-Arabië, omdat de Saoedische regio’s Najran, Asir en Jizan historisch, geografisch, etnisch en religieus volgens Jemenieten bij Jemen horen. Met name Najran en Asir zijn een geografische voortzetting van het Jemenitische hoogland. Er wonen minderheden, met name zaidi en ismaïli sji’ieten, maar hoeveel is onduidelijk.

Minderheden hebben het zwaar in Saoedie-Arabië, terwijl een bekeerling tot het Saoedische soennisme (wahabisme) mag meedoen aan de lucratieve Saoedische economie. Daarom is de verwachting dat een groot deel van de bevolking in de gebieden zich heeft aangepast en de inlijving wel best vindt.

Maar zeker weten we dat niet, want het gebied is offlimits voor bezoekers en al helemaal voor journalisten. Nog meer nu de Houthi’s zich met grote regelmaat -en geestdrift- diep op Saoedisch grondgebied wagen om dat terug te veroveren.

img_2953
Al Mahwit, Jemen

Qabili. Ingrijpender dan de religieuze deling en de noord-zuiddeling is de deling in stammensen en niet-stammensen. Als je qabili bent is de stam leidend in al je keuzes, zowel militair als economisch als politiek als cultureel, en dat geldt ook voor je zoon en dochter.

Lijkt simpel, maar dan heb je ook nog halfslachtige qabili of juist heel fundamentalistische qabili en dan heb je federaties van stammen of confederaties van stammen. Vaak aangehaald in deze contekst zijn is het volgende gezegde, of varianten daarop: I, against my brothers. I and my brothers against my cousins. I and my brothers and my cousins against the world.

Voor buitenstaanders levert het een beeld op van een slangenkuil waarin stammensen zich onvoorspelbaar maar uiteindelijk feilloos achter de op dat moment juiste leider scharen. Toch weet ook een qabili niet altijd precies bij wie hij op welk moment hoort.

Illustratief voor de verwarring is een reportage die journalist Eildert Mulder ooit maakte voor dagblad Trouw en waarin het ene buurdorp het andere buurdorp onder schot nam omdat de stamconstellaties dat op dat moment nu eenmaal vereisten. ‘Maar we schieten gewoon expres mis.’

img_2839-2
Avondtraining, Kawkaban, Jemen

Ali Abdallah Saleh. De beroemdste Jemeniet, hij die het al negenendertig jaar lang volhoudt volhield in de slangenkuil. Zonder hoge afkomst, wel politiek slim en handig.

Saleh begon als soldaat, klom via revoluties en oorlogen op tot hij in 1978 president werd. Door kundig aan de touwtjes te trekken bleef hij dat tot hij in 2012 -na een jaar Arabische lente- onder buitenlandse druk formeel werd afgezet.

Een week later overleefde hij een bomaanslag en vloog naar Saoedie-Arabië, waar hij werd opgelapt en als verfromfraaide held op de Jemenitische televisie verscheen.

Saleh keerde na drie maanden terug, bleef het politieke toneel regisseren en koos heel slim de zijde van voormalig vijand Houthi’s toen die eind 2014 de macht in Sana’a overnamen. Tesamen met de tribale achterban van Saleh en diens handigheid overrompelden de Houthi’s -in de wereldpers ook: de rebellen- vervolgens ook de rest van het land. 

In de loop van 2017 verslechterden relaties tussen de familie Saleh -ook: Afash- en de Houthi’s, als gevolg van (geheime) onderhandelingen tussen Afash en de Emiraatse leiders. Doel zou zijn het aan de macht helpen van zoon Ahmad Saleh, hij zou als tussenpaus acceptabel zijn voor veel partijen en Jemen uit de oorlog kunnen helpen.

Ahmad beheert de enorme zakelijke belangen van de familie Saleh/Afash in de golfstaten, Ahmad was er lange tijd ook ambassadeur. De Houthi’s vervingen snel veel Saleh-getrouwen in de gedeelde regering door mensen uit hun eigen achterban. Bovendien dreigden ze documenten openbaar te maken die Saleh identificeren als staatsplunderaar.

Eind november 2017 ontaardden de spanningen tussen Saleh en Houthi’s in openlijke en gewelddadige schermutselingen en riep de wanhopige Saleh op tot onderhandelingen met de tegenpartij, wat door de Houthi’s werd opgevat als verraad. Daarop volgde een korte stadsoorlog waarbij Saleh het leven liet en veel van zijn getrouwen stierven, vluchtten of overliepen.

Al Qaeda– Grappig: als je van hoofdstad Sana’a over de bergketen naar het zuiden reist, passeer je halverwege het dorpje Al Qaeda; de basis. Een lint van marktkraampjes en eettentjes voor de passanten, eromheen qatplantages zo ver het oog rijkt.

Maar dat bedoelen we hier niet, we bedoelen de beweging die ooit is opgericht door Usama Bin Laden, een Saoediër wiens familie afkomstig is uit Wadi Do’an, nabij Hadramawt, een provincie rond een oase in het lege oosten van Jemen.

Hoe ver de organisatiegraad van Al Qaeda strekt is voer voor een ander debat, aannemelijk is dat een vorm van organisatie bestaat, ondersteund door financiële middelen en een voor sommigen aantrekkelijke ideologie.

Zuid-Jemen-Met name op plaatsen zonder centraal gezag steekt Al Qaeda al snel de kop op. Dat geldt in grote mate voor de zelfs voor Jemenitische begrippen vrij onherbergzame provincies in het zuidoosten van Jemen, waar naast smokkelaars en bandieten ook veel moede strijders uit Afghanistan, Lybië, Irak en Syrië een heenkomen zoeken.

In Jemen is het echter de vraag of de soennitische stammen die optrekken met Al Qaeda dat niet gewoon doen uit opportunisme, of na varianten op de tribale  rekensom: de vijand van je vijand die voeger je vriend was maar nu je vijand is, die is voorlopig nu even je vriend.

Ook zijn er geloofwaardige verhalen over geldsommen en legereenheden die (voormalig) president Ali Abdallah Saleh naar Al Qaeda schoof, om al te opstandige stammensen te neutraliseren. Kortom: Al Qaeda in Jemen heeft veel weg van een instrument.

Hetzelfde geldt voor IS, dat nu en dan ook voet aan wal krijgt in het zuidwesten. Special forces van de VS zwerven al -met wisselend succes- een decennium door Jemen om Al Qaeda en nu ook IS te bestrijden.

Sinds 2015 is de dominante partij in het zuiden de Verenigde Arabische Emiraten. Veel Emiraatse legereenheden patrouilleren de straten, zij aan zij met Jemenitische milities die onder de naam Security Belt door het leven gaan, allemaal bewapend, gefinancierd en getraind door de Emiraten.

De Emiraatse dominantie concentreert zich rond Aden en de wadi Hadramawt, met uitlopers naar Jemens derde stad Taiz, waar de Emiraten al drie jaar lang zij aan zij met soennitische milities vechten tegen de Houthi’s. Taiz -ooit het zakelijke en intellectuele hart van Jemen- is sindsdien veranderd in een soort Aleppo.

Alleen in en rond de stad Marib is de macht nog in handen van wat ooit de formele regering van Jemen was. Jemenieten zullen naar Marib moeten als ze een voor de rest van de wereld acceptabel paspoort nodig hebben. De schamele gas- en olievelden die Jemen herbergt, bevinden zich in het achterland van Marib, maar verlaten het land via havens aan de zuidkust. Opbrengsten moet de formele regering daarom delen met de zuidelijke milities.

Helemaal in het oosten van Jemen ligt nog de provincie (Al) Mahra. Daar wonen mensen die zich Mehri noemen,  Mehri spreken en cultureel en linguistisch verwant zijn aan de Omaanse provincie Dhofar en het eiland Socotra, ver weg in de Indische oceaan. Mahra wordt sinds 2017 door Saoedische troepen ‘bezet’.  Saoedie-Arabie bouwt er een nieuwe haven en een oliepijpleiding, die de olie van hun zuidelijke velden kan afvoeren naar de wereldmarkt.

Socotra tenslotte is een eiland met een afwijkende ecologie, zo divers en uniek dat de wereld (Unesco) het in 2010 uitriep tot werelderfgoed. Dat werelderfgoed staat onder druk sinds de verjaagde Jemenitische regering ruziet met de VAE en Saoedie Arabie over het gezag op het eiland.

riskintelligence-10oct2016
Kaarten getekend door Deense bureau RiskIntelligence in oct2016 (boven) en nov2018 (onder). Groen is gebied onder controle van Saoedische coalitie. Geel is gebied onder controle Houthi-rebellen. Zwart is gebied waar Al Qaeda of Isis de dienst proberen uit te maken. Merk op dat het gele gebied samenvalt met het bergachtige en tribale hartland van Jemen en groen uit grotendeels dunbevlokte, aride bestaat. (©RiskIntelligence). Voor een actuele kaart klik je hier

Houthi’s. Daar zijn we dan eindelijk beland bij de hamvraag: wie zijn toch die Houthi’s. Het snelst zijn de Houthi’s te vergelijken met de Talibaan; beide grassroots, conservatief, ruraal en rebels, met veel jonge mannen -soms kindsoldaten- in samengeraapte uitrusting en voorzien van slordig, maar kennelijk effectief wapentuig.

Maar waar de Talibaan zich ooit lieerden aan het salafistisch, sunnitische Al Qaeda, daar bestrijden de sjia-zaidi Houthi’s juist die salafisten. Je zou de Houthi’s daarom ook kunnen vergelijken met Hezbollah, de sjia-verzetsbeweging die ontstond na de Israelische bezetting van Libanon.

Anders dan de Talibaan en Hezbollah claimen de Houthi’s voorbestemd zijn hun land te leiden. De Houthileiders stammen in de verte af van het in 1962 afgeschafte zaidi-Imamaat dat Jemen tweeduizend jaar lang regeerde als een theocratisch koninkrijk, dat wil zeggen: de heerser was zowel een geestelijk als wereldlijk leider, door god gezonden. Er zijn aanwijzingen -maar net zoveel ontkenningen- dat de Houthi’s dat imamaat willen herstellen. 

De Houthi beweging vindt haar oorsprong eind vorige eeuw, als lokale jeugd in het verre Noorden des lands -provincie Saada- zich gemarginaliseerd voelt. Niet alleen vanwege de perifere ligging -voorzieningen bereiken hen moeilijk-, ook door toenemende Saoedische invloed in Jemen.

Overal in de wereld, maar vooral in het nabije Jemen vestigen zich Saoedische madrassa’s: scholen die een strikte -salafi, wahabi- vorm van de (soenni) islam prediken en via Saoedische donaties – studenten betalen geen collegegeld maar ontvangen ruime toelages- veel aanhang weten te verwerven onder gefrustreerde noordelijke Jemenieten die hun carrieres geblokkeerd zien omdat ze noch zaidi noch van de juiste familie zijn.

_mg_0196
Sana’ani jeugd                                                                                                               @foto Nico te Laak, 2006

De roept weer een tegenbeweging op -begonnen als Believing Youth , nu officieel Ansar Allah: volgers van God- die zich organiseert onder predikerszoon Hussein Badreddin al-Houthi, die als verre afstammeling van de profeet Mohammed een natuurlijk religieus gezag afdwingt.

In 2004 wordt Hussein vermoord, zijn jongste broer Abdul-Malik Badreddin al-Houthi neemt het roer over en vecht zes oorlogjes uit met het centrale gezag onder president Ali Abdallah Saleh. Hierbij groeit juist de populariteit van de Houthi’s en neemt het gezag ook in ruimtelijke zin gestaag toe.  Op dat noordelijke grondgebied gelden -vooral voor vrouwen- vrijheidsbeperkende conservatieve regels, maar heerst in tegenstelling tot regeringsgebied wel law and order, komt er wel water uit de kraan en stroom uit het stopcontact.

Eind 2014 stappen de Houthi’s -uit onvrede met het hun toebebeelde gebied- in het machtsvacuüm volgend op de Arabische lente en grijpen de macht in Sana’a. De Houthi’s gaan daarbij een monsterverbond aan met voormalig vijand Ali Abdallah Saleh, diens familie (Afash) en aan hem gelieerde stammen.

Dat oude regime kiest eieren voor haar geld in het zicht van federalisering van Jemen -afgedwongen door de internationale gemeenschap -waarbij die oude macht veel invloed verloren zou zien gaan en zakelijke belangen zou zien verdampen. In maart trekken de legers van Houthi’s en Saleh het machtsvacuüm in en door tot in de zuidelijke havenstad Aden.

_mg_0105
Mannen drinken thee, Sana’a                                                                          @foto Nico te Laak, 2006

Coalitie. De blitzkrieg van de Houthi’s en Saleh brengt buurland Saoedie-Arabië -altijd al angstig voor het wilde, volkrijke Jemen- tot militaire actie. De Saoedies -de nieuwe, wat kijgshaftiger koning Salman is er net aangetreden, met zoon MBS voorop- gaan een coalitie aan met andere golfstaten en krijgen steun van Egypte, Soedan, Marokko en starten 26 maart 2015 operatie Decisive Storm, waarbij veel luchtgeweld wordt losgelaten op Jemen, maar dat de Houthi’s slechts een klein stukje terugdringt uit Aden.

Op 21 april wordt Decisive Storm vervangen door operatie Restoring Hope, dat tot op de dag van vandaag voortduurt. De Saoedies voeren de strijd met eigen vliegtuigen in de lucht en gesponsorde troepen op de grond. De Verenigde Arabische Emiraten (VAE) zijn met name in het zuiden aanwezig met eigen troepen en gesponsorde legers. In en rond Aden voert de VAE al twee jaar de scepter en een eigen agenda, soms tot ongenoegen van de Saoedies, de gereging van Hadi en de internationale gemeenschap.

De coalitie wordt in de rug gesteund door het Verenigd Koninkrijk, dat -ondanks binnenlandse weerstand- behalve wapens ook veel nuttige militaire adviezen levert. Ruggesteun is er verder vooral van de VS, dat wapens levert en Saoedische vliegtuigen in de lucht bijtankt. Door hun jarenlange aanwezigheid in Jemen als adviseur van het regime van Saleh levert de VS ook waardevolle militaire kennis aan de coalitie.

Volgens de VS zelf raken ze -uit onvrede met de rucksichtlose Saoedische strategie- steeds minder betrokken bij de oorlog, maar dat interpreteren de Houthi’s anders. Een onduidelijke schermutseling met raketten tussen fregatten op de Rode zee en het vasteland van Jemen markeert oktober 2016 het eerste gewapende treffen tussen Houthi’s en VS.

_mg_0124
Regen in Sana’a                                                                                                  @foto Nico te Laak 2006

Oorlog. In de lucht zijn het Saoedie-Arabië en de golfstaten die de scepter zwaaien, met talloze bombardementen, als aanval, represaille of als luchtsteun aan lokale oppositie tegen de Houthi’s en Saleh. Op de grond strijden verder troepen van de Verenigde Arabische Emiraten met wisselend succes tegen de Houthi’s, al is het de vraag uit welke soldaten deze troepen bestaan. Meldingen van Colombiaanse en Soedanese huursoldaten zijn hardnekkig maar onbevestigd, net als de aanwezigheid van elitetroepen van de Amerikaanse militaire onderneming Blackwater.

Minder bekend zijn schermutselingen aan de noordgrens, waar Jemen grenst aan Saoedie Arabië. Het dunbevolkte gebied bezuiden die grens is grotendeels platgebombardeerd, eerst in binnenlandse oorlogen tussen de Houthi’s en het voormalige regime. De laatste jaren is dat karwei door de Saoedische luchtmacht voortgezet. Maar de Houthi’s blijken geharde vechtersbazen, brutaal genoeg om op te rukken naar gebieden ten noorden van de betwiste grens.  Meldingen van veroverde Saoedische dorpjes en steden zijn hardnekkig, maar niet te verifiëren.

_mg_0135
Bakkerij, Sana’a                                                                                                       @foto Nico te Laak 2006

De oorlog heeft al vele duizenden burgerlevens geëist. Berichten over bombardementen op ziekenhuizen en klinieken van MSF halen nu en dan de westerse pers, net als bommen die per ongeluk vallen op bruiloften en begrafenissen. Volgens onafhankelijke waarnemers valt een op de drie bommen op burgerdoelen en hebben daarbij tienduizend (2016) zestigduizend (2018) Jemenieten het leven gelaten.

Volgens hulpdiensten als het Rode Kruis lijdt vier op de vijf (2106)  een op de twee (2018) Jemenieten honger. Jemen produceerde voor de oorlog al bijna niets voor zichzelf, nu de aanvoerroutes zijn geblokkeerd komt ook niets meer binnen van buiten.

Grote gebieden zijn verstoken van medische hulp, ziektes heersen. In 2017 breidt een kleine, beheersbare cholera-epidemie zich vanwege het ingestorte systeem gestaag uit tot bijna geheel Jemen. In september 2017 bereikt het aantal choleragevallen het driekwart miljoen, waarvan ruim tweeduizend met dodelijke afloop.

Gedurende 2018 neemt de blokkade die de Saoedische coalitie Jemen oplegt vormen aan die een hongersnood tot gevolg hebben. Smokkelaars en gewapende groeperingen beheersen de voedselmarkt, inclusief een onbekend deel van de (gratis) hulpgoederen zelf, die regelmatig met prijslabels beplakt teruggevonden worden in winkels.

Fronten. De belangrijkste fronten van de grondoorlog bevonden zich lange tijd rond twee strategische plaatsen: om en middenin de grote zuidelijke stad Taïz, dat nu al jarenlang onder beleg leeft en rond de kleine oostelijke stad Marib, waar de frontlinie zich als een jojo heen en weer bewoog.

In Taïz eindigt het hartland van Jemen en dalen de bergen af naar zee. Het gebied is veel minder tribaal en ook zijn de zaidieten er veel minder talrijk, waardoor het draagvlak voor de Houthi’s er geringer is dan elders. Taiz is als Berlijn verdeeld in twee stadshelften, die beide inmiddels kapotgeschoten zijn als Aleppo.

Marib markeert het oostelijke einde van het hartland van Jemen, erna is het vooral woestijn. Daar liggen echter ook de weinige olie- en gasbronnen die Jemen telt, plus mogelijk rijkdom brengende consessiegebieden die nog ontgonnen moeten worden. In Marib heeft een deel van de verjaagde regering zich inmiddels gevestigd en gaat het economisch gezien crescendo, dankzij veel Saoedisch geld, waarmee in 2019 ook een moderne luchthaven het licht moet zien.

img_2934
Jonge herder met kiespijn. Of we ook pilletje hebben; Haraaz, de koffiestreek van Jemen

Marib is ook het machtscentrum van Generaal Mohsen, aanwezig met een nieuw leger, bemand door Jemenitische bannelingen en gefinancierd door Saoedie-Arabië. Ali Mohsen (Al Ahmar) verdient eigenlijk een eigen lemma. Mohsen -verre neef van Saleh- was lang tweede man van Jemen, achter Saleh. Naar verluidt zijn de zakelijke belangen van Mohsen nog groter dan die van de familie Saleh.

Mohsen voerde altijd een eigen afzonderlijk leger aan, binnen wat de Jemenitische krijgsmacht heet te zijn. Een pact met de legers van Saleh (en zonen) zorgde lang voor hegemonie, totdat Saleh in de Arabische lente tot aftreden werd gedwongen, Mohsen eieren voor zijn geld en de gelederen van de oppositie verkoos.

Mohsen is ideologisch en religieus sterk verbonden aan Saoedie-Arabië, dat hem in vredesbesprekingen naar voren schuift bij oplossingen voor Jemen. President in ballingschap (hij zit al jaren Saoedie-Arabië) Abd Rab Mansour Hadi benoemde Mohsen eerder dit jaar zelfs formeel tot vice-president. Dat heeft de wankele reputatie van Hadi -hij geldt als puppet– er niet sterker op gemaakt. De internationale gemeenschap zegt nog altijd te streven naar de terugkeer van de laatste legitieme regering met Hadi als president, maar de benoeming van Mohsen duwt de internationale gemeenschap verder in het spagaat.

img_2896-2
Water halen, nabij Kawkaban, Jemen

Blokkade. Sinds voorjaar 2018 bevindt het belangrijkste front zich echter rond Hodeidah, de belangrijkste haven van Noord-Jemen. Hodeidah is voor de bevolkingsconcentraties in het hoogland en voor het Houthi-bewind van levensbelang omdat het -afgezien van de vele, lucratieve smokkelroutes- de enige levensader is voor Noord-Jemen, dat verder zucht onder een zee-, land en luchtblokkade opgelegd door de Saoedische coalitie.

De blokkade is de voornaamste reden van de hongersnood in Jemen. Het gebrek aan voedsel, medicijnen en andere goederen eist veel meer slachtoffers dan het oorlogsgeweld zelf, dat (stand nov 2018) naar schatting zestigduizend dodelijke slachtoffers heeft geeist. De blokkade eist daar een veelvoud van, maar precieze cijfers ontbreken. Sinds de slag om Hodeidah in juni 2018 begon is de blokkade nog hermetischer dan die al was.

Iran. Dat Iran ideologisch een rol speelt is duidelijk, gezien Iraanse uitlatingen. Hoe groot die rol materieel en militair is, dat is de vraag. Jemen is al anderhalf jaar hermetisch afgesloten, door een lucht- en zeeblokkade van de Saoedische coalitie. Er komt geen doperwt het land in zonder toestemming van de Saoedies en de Emirati’s. Het land in of uit lukt alleen met een bootje over de gevaarlijke Rode Zee. Of met sporadische vliegtuigen van Jordan Airways, naar de Jemenieten in ballingschap in Amman. Terug vliegen naar Sana’a lukt maar weinig mensen. Bovendien worden passagiers bij tussenlanding in Saoedie-Arabië onderworpen aan vernederende body searches en doorwrochte interviews.

_mg_0308
Krantenkiosk in Sana’a, 2006. Zoveel kranten zijn er vandaag niet meer              @foto Nico te Laak

Nieuws. Er zijn geen onafhankelijke (vaste) buitenlandse verslaggevers in Jemen. Ook Jemenitische journalisten zijn gevlucht, opgepakt of anderszins het zwijgen opgelegd door de Houthi’s. Sporadisch brengen journalisten een bezoek aan gebieden in het zuiden en volgen er min of meer onafhankelijke reports. Verder zijn er verslagen van medewerkers van hulpdiensten Rode Kruis/Halve maan en MSF. Op internet en in de sociale media voeren voor- en tegenstanders allemaal hun eigen propagandaoorlog met geruchten en halve waarheden. Er doet een flink aantal complottheoriën de ronde, en het is heel erg moeilijk achter waarheden te komen. Maar ik doe mijn best.


Lees de actuele stand van zaken verder op mijn (gratis!) semi-live weekblog;

Aanvullingen, opmerkingen en correcties van harte welkom, jullie zijn mijn eindredactie. Kan hieronder of op abumelle[at]xs4all.nl

Naschrift: het onderschrift bij de coverfoto is verloren gegaan, kan aanleiding geven tot misverstanden, dus hierbij alsnog:
Zesmaal schieten voor honderd riyaal, toeritische trekpleister Wadi Dahr,  @foto Nico te Laak 2006

Artikel is oorspronkelijk  van 15 oktober 2016 maar wordt regelmatig geupdate. Laatste update 21 nov 2018

Waardeer dit artikel!!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden. NB. Zonder kosten, elke cent komt in het journalistenbeursje

______________

Waardeer dit artikel!!

Bovenstaand stukje werd je gratis aangeboden. Als je dat waardeert en dat wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.

NB: Zonder kosten, elke cent komt in het journalistenbeursje
Naar doneren, veilig en in twee kliks. Thnx!

Geef een reactie