Tien miljoen euro stelt staatssecretaris Sharon Dijksma (PvdA) van Onderwijs de komende jaren beschikbaar voor uitdagend onderwijs aan ‘excellerende’ basisschoolleerlingen. ”Het is verstandig om ons niet vanuit het ministerie persoonlijk te bemoeien met individuele projecten. De keuzes laten we over aan de professionals.‘ (1800 woorden)
Door Anthon Keuchenius en Paulien Bakker
Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap is een grote glazen bak pal naast station Den Haag Centraal. De werkkamer van staatssecretaris Sharon Dijksma (PvdA) is al even toegankelijk. Dijksma, in paars jasje met bijpassende paarse oogschaduw, is meteen klaar voor het interview.
De Onderwijsraad stelt in haar rapport ‘Presteren naar vermogen’ dat zeker 30-40 procent van de hoogbegaafden onderpresteert. Schrok u daarvan?
Ja. We weten al langer dat één op de tien kinderen in het basisonderwijs te maken heeft met onbenut talent. Dat betekent dat kinderen beter zijn en meer capaciteiten hebben dan wij er met ons onderwijs uit weten te halen. Dat vond ik destijds al een alarmerend gegeven. Maar naarmate kinderen een hoger IQ hebben, wordt het probleem navenant groter. Dat vind ik triest. Vooral ook omdat, als je kijkt naar onze internationale positie, met name de allerslimste kinderen het al geruime tijd minder goed doen dan in het verleden. We willen kijken of we iets kunnen doen om deze leerlingen tot bloei te laten komen.
In de brief gaat het om excellerende kinderen. Dat is niet hetzelfde als hoogbegaafdheid?
Klopt, wij maken ruimte om voor de tien procent aan de top iets te doen. We hanteren dus een bredere definitie. Maar we willen nadrukkelijk iets extra’s doen voor de 2,5 procent hoogbegaafden omdat, zoals ik net al zei, daar het reservoir aan onaangeboord talent het grootst is.
Wat moet er gebeuren om dat aan te boren?
Uiteindelijk moeten we een cultuuromslag bewerkstelligen en zorgen dat er op een andere manier naar deze kinderen wordt gekeken. Ik vind sowieso dat we meer moeten kijken naar individuele kinderen en hun capaciteiten en minder vanuit het systeem denken. Leraren zeggen al jaren dat we veel meer moeten kijken naar de kinderen en het aanbod daarop aanpassen. Uiteindelijk hoop ik dat we in het basisonderwijs leraren meer handelingsperspectief kunnen geven.
Kunnen leraren dat? Een leraar heeft op de Pabo nu hooguit een keuzevak hoogbegaafdheid gehad.
Op lerarenopleidingen spelen steeds nieuwe thema’s, ik weet niet of daar de oplossing ligt.
Maar heeft de leraar daar de tijd en mogelijkheden voor?
Dat is één van de zaken waarin wij ongelofelijk investeren. Aan de ene kant in die scholing, ook tijdens werkuren, dat is onderdeel van Actieplan Leerkracht. Aan de andere kant in ondersteuning en het bieden van een lumpsum. Dan kunnen scholen zelf keuzes maken en bijvoorbeeld onderwijsassistenten inschakelen. Maar ook door het reservoir aan handelingsperspectieven te verstevigen, dat bij docenten sowieso aanwezig moet zijn om diverse en uiteenlopende groepen kinderen te kunnen ondersteunen. We proberen in peuterspeelzalen en kinderdagverblijven de pedagogische kracht te verstevigen met een hoger aantal hbo’ers pedagogiek. Dan kun je nog eerder signaleren dat er iets met het kind is.
Waar gaat de tien miljoen verder heen?
De keuzes laten we over aan de professionals. We stellen geld beschikbaar en randvoorwaarden en een jury van wijze mannen en vrouwen bepaalt welke projecten een groot rendement kunnen hebben voor de hele groep. Het is verstandig om ons niet vanuit het ministerie persoonlijk te bemoeien met individuele projecten. Dat is niet onze core business. Onze core business is agenderen en faciliteren. Mij gaat het er nu om een signaal af te geven. We vinden dit belangrijk en we willen dat er aandacht voor komt. We zijn aan het kijken hoe we dat precies aanpakken. Ik kan nog niet alles zeggen, want dat moet ik eerst ook aan de kamer bekendmaken. Maar we gaan kijken hoe we iets digitaal aan kunnen bieden zodat we een grote slag kunnen maken en iets breed uit kunnen rollen.
U kunt nog niet zeggen waar die tien miljoen precies aan uitgegeven wordt. Kunt u wel zeggen waarop gefocust wordt?
De focus ligt op excellentie in het basisonderwijs. In de brief zijn we vrij duidelijk. We kijken naar oplossingen op het terrein van vroegsignalering, kijken of methoden en leermiddelen werken. Sommigen zeggen: dat is dus maar €20 per kind per jaar. Maar zo moet je dat niet zien. Ik zie meer heil in een aantal sterke, grotere projecten waar uiteindelijk de hele groep bij gebaat is.
Hoe wordt die tien miljoen verdeeld over excellente en hoogbegaafde leerlingen?
Een van de dingen waar we naar kijken is of een project een lerend vermogen heeft en meer scholen baat hebben bij de uitkomsten. Uiteindelijk gaat het om het rendement dat je wilt behalen. Helder is wel dat het rendement bij die kleine groep het grootst is, omdat daar relatief gezien veel onbenut talent is.
Het gaat nu uitsluitend over primair onderwijs?
Dat zijn keuzes die we hebben gemaakt. We hopen een uitstraling te hebben naar het voortgezet onderwijs toe.
Maar al die enthousiaste leerlingen die straks na dit soort projecten van school komen, moeten toch weer verder in het bestaande voorgezet onderwijs.
Ja, maar tel nou eens eerst je winst. We hebben bovendien Onderwijs Bewijs, waarin we iets vergelijkbaars doen, met een andere aanvliegroute. Dus het is niet zo dat er op dat terrein niets gebeurt. We proberen in de komende drie jaar heel scherp te definiëren hoe we deze groep kinderen meer en uitdagend onderwijs kunnen bieden. We willen eerst eens zien wat werkt.
Bent u er voorstander van dat basisscholen zich specialiseren op dit vlak?
Ik zie nu al bepaalde scholen zich specialiseren, zoals het Leonardo-onderwijs. Scholen kunnen zelf kiezen wat hun profiel is. Ik hoop wel dat kennisoverdracht breder beschikbaar komt. Zeker als je het hebt over inclusief onderwijs, waarbij het belangrijk is dat de hele range van kinderen, niet alleen die achterop lopen, een plek vindt in het onderwijs. Het is aan ons om het aanbod goed op orde te krijgen. Dat neemt niet weg dat er scholen zijn die kiezen voor een bepaald profiel.
U heeft geen voorkeur?
Ik vind het belangrijk dat we kijken waar de behoefte van ouders en scholen ligt, in plaats van dat vanuit Den Haag te bepalen. Ik denk dat de afgelopen tien jaar onderwijsbeleid heeft uitgewezen dat dat niet altijd succesvol is. We moeten professionals zoveel mogelijk hun dingen laten doen en niet vooraf keuzes willen maken. Ik denk wel dat het belangrijk is dat in elke regio die kennis is. Er zitten overal in het land kinderen die aan de definitie van hoogbegaafdheid voldoen en die recht hebben op passend onderwijs. Het moet dus niet zo zijn dat men noodgedwongen een andere keuze maakt omdat het kind in het reguliere onderwijs niet tot zijn recht komt.
Dus als het goed werkt zijn de Leonardoscholen overbodig?
Nee waarom? Ik heb verschillende keren contact gehad met de oprichter, Jan Hendrickx. Ik heb ontzettend veel bewondering voor wat hij doet en ik denk dat je kunt vaststellen dat hij een lacune opvult.
Kun je dat nu al vaststellen?
Als je ziet hoe succesvol hij is, hoeveel aanmeldingen er zijn, voorziet hij kennelijk in een behoefte van ouders.
Is het niet een signaal dat het reguliere onderwijs op dit moment onvoldoende aandacht heeft voor hoogbegaafdheid?
Je moet oppassen zulke harde oordelen te vellen, het is zo weinig wetenschappelijk. Er is niet over de hele linie een probleem, er zijn ook scholen waar juist wel aan de behoefte van deze leerlingen tegemoet wordt gekomen, die scholen heb ik ook bezocht.
En komt er geld beschikbaar voor Leonardo-onderwijs?
Of dat er wel of niet komt is niet aan ons. Zij doen veel ervaring op met deze groep. Het is belangrijk dat die kennis beschikbaar komt. Dus het kan zijn dat er geld naar ze toe gaat, als ze een goed voorstel indienen.
Ik begrijp van Hendrickx dat hij graag ziet dat zijn leerlingen dezelfde status (en rugzak) krijgen als de kinderen in het speciaal onderwijs.
Daar ben ik niet voor. Natuurlijk zijn er hoogbegaafde kinderen die een rugzakje nodig hebben, maar hoogbegaafdheid is niet een in de persoon gelegen probleem. Daarmee stigmatiseer je deze kinderen.
Hoe denkt u over dat stigma? We komen in dit werk veel ouders tegen die tegen de vooroordelen van andere ouders oplopen.
Ik denk dat het belangrijk is dat we excelleren normaal gaan vinden en op een goede manier omgaan met kinderen die extra uitdaging nodig hebben en er meer waardering voor hebben. Dat is niet iets dat je met een druk op de knop verandert. Het begint met erkenning. Daarom is wat we doen nu heel belangrijk. We erkennen dat deze groep er is. En daar moeten we voor zorgen, net zo goed als voor al die kinderen die een onderwijsachterstand hebben. Want ze zijn mij allemaal even lief.
Een ‘Its all right to be bright’-dag zoals in Groot-Brittannië, is dat een idee?
Middelen zijn schaars. Het is de bedoeling dat het geld zoveel mogelijk besteed wordt aan het helpen van de kinderen zelf. Goed beleid verkoopt zichzelf. Ik zal heus niet nalaten daar waar ik kan luidkeels aandacht te vragen voor deze kinderen, volgens mij heb ik dat ook al wel gedaan. Dat zullen ook de projecten doen, want dat zullen goeie projecten zijn die veel losmaken in de samenleving, daar ben ik van overtuigd.
En wat gebeurt er na die tien miljoen?
Het zal aan een volgend kabinet zijn om daar vervolgstappen in te zetten. Het hangt af van de uitkomsten van deze projecten. Dat ligt nog open. We willen de tijd nemen om projecten tot wasdom te laten komen. En leerervaringen opdoen. Tegen de tijd dat de wisseling van de wacht plaatsvindt – wat ons betreft is dat pas in 2011 – kan een echt programma gemaakt worden. Ik zie het zelf als een eerste stap van evidence based beleid. Er is veel discussie over wat de juiste aanpak is. Voordat we er grootse meeslepende discussies voeren over wat deze kinderen precies nodig hebben, gaan we gewoon kijken wat werkt.
Uw partij, de PvdA, was altijd veel gelegen aan nivellering. Deze aandacht voor de top klinkt als een radicale wending in het beleid. Het klinkt elitair.
Ik vind het helemaal niet elitair. Of je nou sociaaldemocraat bent of niet, het gaat erom dat ieder kind tot zijn recht komt en ieder talent gemaximaliseerd wordt. Persoonlijk vind ik dat juist passen bij de traditie van mijn partij!
Kader; Geld voor HB
Staatssecretaris Sharon Dijksma (PvdA) stelt de komende drie jaar € 10 miljoen euro beschikbaar voor onderwijsprojecten om de slimste tien procent van de leerlingen uit te dagen. Een nog te benoemen jury gaat beslissen welke projecten het beste aan de randvoorwaarden voldoen. Over jury en randvoorwaarden komt binnenkort meer duidelijkheid.
Los daarvan is er het project Onderwijs Bewijs, waarin een deel van in totaal € 25 miljoen euro beschikbaar is voor het thema hoogbegaafdheid.
Waardeer dit artikel!!
Bovenstaand stukje werd je gratis aangeboden. Als je dat waardeert en dat wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.
NB: Zonder kosten, elke cent komt in het journalistenbeursje
Naar doneren, veilig en in twee kliks. Thnx!