‘You know virgin Mary?”, vraagt Marco, 19 jaar, Koptisch-Orthodox te Imbaba, een doorsnee volkswijk aan de westoever van de Nijl, terwijl hij een wolk rook uit zijn shiesha trekt en met dikke tongval weer uitstoot. ‘You know her? You love her?’ De maagd Maria, maar natuurlijk, wie houdt niet van oermoeder Maria. Maar meer nog houdt deze westerling van de shisha, de oriëntaalse waterpijp, en van toefaagh, het zachtzoete appeltjestabak. En dan zit je goed in Cairo, want daar kun je shishaas met toefaagh roken op elke straathoek.
(1322 woorden, elf beelden)
Waterpijp is een beroerde vertaling voor shisha, want die draagt een verleden van hasj, drugs en hippies met zich mee. Vergelijk de moderne shisha liever met de gewone pijp, zoals Mulisch die uit zijn mondhoek laat hangen, of met een goede sigaar. De shisharoker lijkt in niets op de nerveuze sigarettenroker. Een shisha rook je rustig zittend in een ‘ahwa; een cafeetje met uitzicht op het wonderlijke Caïreens straatleven, waaraan je je met een shisha een halfuur mag onttrekken. De shisha krijg je aangereikt door een speciale shisha-ober, die de kunst van het stoppen dient te verstaan. Krantje erbij, kopje zoetgele fenegriekthee, en dan de dingen van de dag doornemen met vrienden en vriendinnen, want ook die houden van toefaagh. De shisha-ober voedt de pijp af en toe met verse kooltjes.
Niet elk café stopt de pijpen even goed. Neem ‘ahwa Oum Kalthoum, vlakbij Ezbekiya, een stukje groen middenin downtown Cairo. De koffie is goed, de pijpen slecht, de bediening sloom. Een straathoek verder trekken de pijpen stukken beter en zijn de rokers hip en energiek. De shisha-ober holt jonglerend met vier pijpen tegelijk in het rond, zonder tijd voor een praatje. Binnen prepareert een andere specialist in een woud van pijpen, slangen en vazen de kooltjes en de pijpenkopjes. Nadi F’nen, heet deze ‘ahwa, schreeuwt ober drie, die het liefst hard roepend zijn drankjes rondbrengt en over de hoofden van de cliëntèle heen de shisha-ober nieuwe bestellingen toeschreeuwt. Nadi F’nen, Club Weltevreden. Min zamaan, voegt de ober toe, dit café is beroemd als een monument.
Waar de shisha precies vandaan komt, vertelt Ismail Hebesha van waterpijptabaksfabrikant Nakhla, is moeilijk te achterhalen, hoewel Perzisch Iran een goede kans maakt, want shisha, dat is immers Perzisch voor glas. Maar veel belangrijker dan de naam, is de tabak. Eeuwenlang stopten rokers er gewone tabak in. Totdat iemand die tabak mengde met een klomp suikkerrietstroop en de zoete tabak ma’azl (‘met honing’) geboren was. Eind jaren tachtig kwam de volgende innovatie: iemand stopte er een lepeltje jam bij en geboren was de toefaagh; de appeltjestabak. Inmiddels mixt Nakhla tientallen melanges, van kersen tot pistache, en exporteert die de hele wereld rond. Weliswaar gemaakt van Turkse tabak en Europese vruchtenextracten, maar het product blijft puur Egyptisch.
Sinds de introductie van toefaagh –en die van het plastic weggooimondstuk- is de shiesha niet meer alleen voor oude mannen, maar evengoed voor hippe jongeren over het gehele Midden Oosten, maar vooral in Cairo. Neem het Starcentre, het allernieuwste winkelcentrum van Cairo. Binnenkomen doe je via detectiepoorten en beveiligingsbeambten inspecteren met telescoopspiegeltjes de bodemplaten van inkomende auto’s. Binnen is het schuifelen langs winkels vol Benetton, Dior en Nina Ricci. Vanzelfsprekend ook hier een ‘ahwa, met sorbetten, cocktails en shisha, maar helaas inpandig en daardoor wat saai en bovendien een stuk prijziger dan het gewone straatcafé.
Diametraal armer en boeiender is Shoebra, de volkswijk aan het eindpunt van de Caïreense ondergrondse. Overal marktlui op straat, tussen het onophoudelijke gaan en komen van mensen in vervoersmiddelen die de Nederlandse stikstofmeting onmogelijk zouden passeren. Gelukkig op schootsafstand ook een ‘ahwa om deze nieuwe overdaad aan visuele informatie eens rustig in te nemen. ”Shribt shisha?”, vraagt de ober gedwee, drink je waterpijp? Graag, appeltjestabak, graag, want dat is heerlijk vol, zoet en zacht, voor zowel roker als omstander. Ze kunnen zeggen wat ze willen, hier in Cairo is roken nog beschaafd genieten.
Gezond roken?
Het roken van een shisha is ongezond, maar minder schadelijk dan anderszins roken, al was het alleen maar omdat je niet zomaar een shiesha uit je pakje tikt een opsteekt. De rook van de shisha bevat na de gang door het water bovendien aanzienlijk minder teer en nicotine. Geleerden lijken vooralsnog relatief mild te oordelen over de gezondheidseffecten, maar zijn er nog niet helemaal uit (zie deskundige Kamal Chaouachi via google).
In de VS schijnen de shishacafe’s welig te tieren en ook in Duitsland neemt de populariteit – onder invloed van reizigers naar de Rodezeekust en Turkije- gestaag toe. De publieke plaatsen waar de shisha in Nederland wordt gerookt blijven beperkt tot enkele Turkse en Oriëntaalse restaurants. Thuis roken kan ook, het best op zomeravonden naast het kampvuurtje dat de kooltjes (liefst van reukarme citrushout) voorgloeit. Zelfontbrandende kooltjes worden vanwege de ingrediënten afgeraden. Tabak en pijp kunnen in sommige Marokkaanse of Turkse winkeltjes worden aangeschaft, of via het internet (www.nakhla.com).
Andere dingen zien in Cairo
Oudheden. Een bezoek aan de piramiden en het museum voor oudheden kan je eigenlijk niet laten liggen. Maar zonder achtergrondkennis en liefde voor geschiedenis en archeologie is er niet zo veel bijzonders te zien. Dus lees je vooraf in of ga wat anders doen, zomaar ergens een shisha roken bijvoorbeeld.
De kamelenmarkt Bir’ ish (35 km ten noorden van Cairo) is het decor voor het rauwe theater van bieden en loven op honderden kamelen die zich na een lange voetreis vanuit Soedan plus een nacht vastgebonden in een laadbak vanuit Aswan op straffe van stokslagen mogen presenteren aan de kopers. Niet geschikt voor fijnzinnige dierenliefhebbers. Reis op de terugweg via Qanatir, waar de Nijl zich splitst en de Delta begint. Waypoint op aanvraag.
Eten. Niet heel bijzonder in Cairo, wel lekker. Neem ’s ochtends een schoteltje foel (bruine bonen met saus) van de straatverkoper en ’s middags een paar ta’amiya (tuinbonenkoekjes). Bezoek ’s avonds een echt restaurant en bestel hapjes als de onvolprezen gerookte auberginepasta babaganoesj en molochia, een spinaziesoep die een stuk lekkerder smaakt dan het wat slijmerige voorkomen. Caïreens is ook kushari, een mengsel van macaroni met rijst en bonen, exclusief geserveerd vanuit enorme pannen in het decor van een fastfoodrestaurant.
Drinken. Er zijn veel spannende soorten (kruiden)thee voor bij de shiesha. Probeer in elk geval helba (fenegriekthee) en karkaday (van hibiscusbloemen). Lekker ’s winters voor bij de shiesha is saghleb, een romig warme custardmelk met nootjes en ’s zomers gewoon een glas Egyptische karnemelk (rayeb)
Reistijd. Naar Cairo kan je het hele jaar, al is het ’s winters kil, ’s zomers heet en gaat de stad rond april gehuld in zandwolken. Tickets kosten rond de 400 euro (of 200 met airmiles) maar je kan ook naar Cairo vanuit de badplaatsen aan de Rode Zee.
Cairo is groot
Cairo (Al-Qahira) is sinds de stichting in 969 de betwiste hoofdstad van zowel de Arabische (politiek) als Islamitische (religieuze) wereld, gevoed door de opbrengsten van de vruchtbare Nijldelta en aangevuld met een niet aflatende stroom immigranten. Op de officiële VN- toptwintig van grootste steden ter wereld bungelt Cairo inmiddels wat zielig onderaan met officieel slechts 7 miljoen inwoners. Dat is niet precies wat je ervaart en ook de Caïreen zelf weet dat het er minstens 17 miljoen zijn, verspreid over vele verschillende wijken, allemaal met hun eigen karakter, van het volgepakte Shoebra tot ruime suburbs die als tentakels de woestijn penetreren. Stedelijk Cairo heeft het karakter van een heel groot dorp waar de overgrote meerderheid der mensen lief en geduldig voor elkaar is, maar die met zijn allen wel zorgen voor een onmogelijk te besturen megastad. En toch, wanneer het verkeersgeraas in de vroege ochtenduren een moment stilhoudt, hoor je de mussen luid tsjilpen. En ook al sta je op de hoek van het drukste plein te wachten op een kennis die elders in het helse verkeer vaststaat, toch komt ook daar een ober met glazen thee langs. De lege glazen vist ie op de volgende ronde wel uit de plantenbakken van het Ramses Hilton. Geen haan die ergens naar kraait.
(eerder (2005) in Volkskrant/de Verleiding)
Waardeer dit artikel!!
Bovenstaand stukje werd je gratis aangeboden. Als je dat waardeert en dat wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.
NB: Zonder kosten, elke cent komt in het journalistenbeursje
Naar doneren, veilig en in twee kliks. Thnx!