Onverbiddelijk zal de grauwe wintertijd aanbreken en de zon nauwelijks nog opkomen. Veel mensen functioneren dan maanden achtereen verre van optimaal; van licht chagrijnig tot geregeld ziek thuis tot gebukt onder een winterslaap. Terwijl de oplossing simpel is: meer licht. (777 woorden)
Lichttherapie kan eenvoudig door het dagelijks leven geweven worden. Er zijn peertjes (Truelite, rond €25) die zo in de fitting gedraaid een zogenaamd volspectrum licht uitzenden, waarbij een ‘kleurechtheid’ van 96% wordt geclaimd. Uit onderzoek (van Truelite) blijkt dat werknemers en leerlingen onder zulke lampen beter functioneren. Na werktijd zijn ze bovendien minder moe en op de lange termijn minder vaak ziek.
Meer echt daglicht binnenhalen kan ook, bijvoorbeeld met een lichtkoepel. Koepels zijn er van een klein en simpel plexiglas koepeltje tot sophisticated schuifdaken die zichzelf kunnen blinderen, openen en sluiten. In serie geschakeld kan zulk daklicht evolueren tot wat producenten graag een lichtstraat of -op zijn bijbels- een lichthof noemen.
Voor lagere, niet direct onder het dak gelegen verdiepingen zijn er sinds eind jaren negentig de superramen van serraglaze, waarin flinterdunne vliesjes de zonlichtstralen recht de kamer in buigen. De lichtopbrengst van zo’n serraglaze is volgens de fabrikant een factor drie tot tien groter dan van een gewoon raam, terwijl de doorzichtbaarheid ‘grotendeels’ gehandhaafd blijft. Helaas heeft serraglaze nog geen vertegenwoordiging in Nederland, is er nog geen voorbeeldproject te bezichtigen en is het superraam dus niet op zijn praktisch functioneren te controleren.
Dat kan wel met de lichttunnel, die daglicht boven de dakrand opvangt en door een buis transporteert naar lager gelegen verdiepingen. Lichttunnels zijn sinds hun introductie in de jaren negentig een gestage vlucht aan het nemen. Het concept is vrij simpel; een klein, geribbeld koepeltje op het dak buigt het licht een spiegelende schacht in waardoor het als een stuiterbal naar beneden kaatst om uiteindelijk via een soort plafonnière (de diffuser) verspreid te worden.
Meest gangbaar en efficiënt zijn de uit vaste delen opgebouwde tunnels (Solatube, Tru-lite). Marktleider Solatube claimt met de nieuwe spectralight infinity buizen een reflectiewaarde van 99,5% (per kaats), door de toevoeging van geheime polymeren aan het reflectiemateriaal. Concurrent Tru-lite, dat nog op 95% zit, zegt dat het deeltjes zilver door het aluminium mengt. Die percentages moeten op waarde geschat worden; hoe langer de weg naar beneden, hoe vaker dat licht moet kaatsen, hoe zwaarder het verlies weegt.
Kenmerkend aan lichttunnellicht is het helderwitte, uniforme licht; overal lijkt evenveel licht te vallen, scherpe schaduwen ontbreken. Dat is enerzijds saai, anderzijds wel zo rustig voor de ogen. Breekt buiten de zon door, dan is dat aan gene zijde van de tunnel toch te merken, zowel aan de verhoogde intensiteit als aan de lichte vergeling van het licht. Valt er regen, dan is dat zachtjes hoorbaar. Door de tunnel naar de hemel kijken gaat niet, vanwege de diffuser onderaan de schacht.
Lichttunnels zijn niet alleen efficiënt in intensiteit, ook in kwaliteit. Het kleurechte licht is gezonder dan kunstlicht, claimt Solatube, net als Truelite hierboven: volop positieve effecten op everything from mood and sleep patterns, to sex drive and immune systems. In tegenstelling tot een koepel neemt een lichttunnel relatief weinig ruimte in en kan die verschillende verdiepingen doorboren. Daglicht kan op die manier donkere of geheel afgesloten ruimtes als toiletten, badkamers, gangen en zelfs kelders bereiken. De buis moet zich dan wel -eventueel met knikjes en bochtjes- een weg banen door het huis, wat het ruimtebeslag toch weer doet toenemen.
Afhankelijk van seizoen, breedtegraad en lengte van de buis verlicht een kleine buis (diameter van 25 cm) ongeveer drie meter in het vierkant en een grote (53 cm) zes meter. Voor ’s avonds en sombere dagen kunnen sommige tunnels uitgebreid worden met een kunstlichtarmatuur, net boven de diffuser. Optioneel is verder een sensor die dat kunstlicht inschakelt wanneer het aantal luxxen tot onder de ARBO-grens zakt.
Werkgevers kunnen de lichttunnels in het kader van de EIA (energieinvesteringsaftrek) trouwens voor 55% van de winst aftrekken. Dat is aantrekkelijk, want goedkoop zijn de tunnels niet. Prijzen beginnen rond €450,–, voor een kort stukje basispakket van de dunste buis en eindigen rond €4000,– voor tien meter van de dikste buis, exclusief montage. Maar dan hoeft het licht nooit meer aan.
Erg frivool zijn lichttunnels trouwens niet. Een filter om bij gelegenheden het wat kille licht te verzachten of een prisma om dat licht te bundelen zijn niet verkrijgbaar. Voor meer kunstzinnig gebruik van daglicht moeten we ons wenden tot het Duitse Heliostat en het Zwitserse Heliobus, die superspiegels en spiegelschachten gebruiken om –net als de oude Egyptenaren- licht naar het duister te brengen. Resultaat zijn de prachtigste lichtzuilen en lichtpilaren. Maar dan hebben we het over projecten, niet meer over producten.
www.solatube.nl
www.tru-lite.com
www.serraglaze.redbus.co.uk
www.naturalite.nl
www.heliobus.com
www.bomin-solar.de
(Artikel verscheen eerder in NRC Handelsblad/product 1 juli 2003)
Waardeer dit artikel!!
Bovenstaand stukje werd je gratis aangeboden. Als je dat waardeert en dat wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.
NB: Zonder kosten, elke cent komt in het journalistenbeursje
Naar doneren, veilig en in twee kliks. Thnx!